Pałac w Bronowie. Ze zbiorów własnych autora
Bronów
Wieś Bronów powstała około 1305 roku. W tym okresie wspomniana
została źródłowo jako "Burn", co oznacza w języku
staroniemieckim "Źródło". Pod taką nazwą, lecz w
zdrobniałej formie, występowała ona do 1945 roku (niem. "Börnchen"
= "Źródełko"). W literaturze historycznej związanych z
dziejami tej wioski przypuszcza się, że nazwa pochodziła od "Źródła
Piwowara", które wybijało na terenie tej wsi i nie wysychało
nawet podczas najbardziej suchego lata. Do nazwy wsi nawiązywał również
jej herb z XIX wieku, w którym przedstawiono kobietę dźwigającą
dwa wiadra wody ze źródła.
Prawdopodobnie Bronów początkowo należał bezpośrednio do książąt
ze świdnicko-jaworskiej linii Piastów, potem wieś nadana została
któremuś ze śląskich rodów rycerskich. Niewiele jednak wiadomo o
najdawniejszych dziejach tej wsi. Jeszcze w II połowie XIV wieku wieś
musiała należeć do prastarej śląskiej rodziny von Schweinichen,
gdyż jeden z jej przedstawicieli Gunczelin von Sweyn w 1387 roku
ufundował ołtarz dla kościoła w Świnach, a kapitał fundacyjny
spoczywać miał właśnie na wsi Bronów. Od samego początku swego
istnienia wieś ta posiadała charakter dużego folwarku z dworem oraz
kilku mniejszych gospodarstw chłopów, którzy zobowiązani byli do
pracy w majątku. Jeszcze w 1785 roku nie wymieniano na jej terenie żadnego
kmiecia (bogatego chłopa), lecz jedynie 13 zagrodników oraz 3 chałupników.
Wieś liczyła w owym czasie zaledwie 85 mieszkańców. Stał tu również
1 młyn wodny.
Centralnym punktem wsi był pałac. Powstał on zapewne już w początkowym
okresie istnienia wsi. Pierwsza wzmianka o jego obecności w obrazie
Bronowa pochodzi z 1492 roku, kiedy to wspomina się, że "pani
baronowa von Both posiadała tu obronny dwór." W okresie
przedwojennym w pałacu istniało archiwum dworskie, którego
najstarsze dokumenty sięgały wstecz do 1542 roku. Najcenniejszym
dokumentem tu przechowywanym był urbarz Bronowa, a zatem wykaz
powinności chłopskich wobec dworu i jego właściciela. Pałac, a
wraz z nim cała wioska posiadała licznych właścicieli od czasów
średniowiecza. Wśród nazwisk posesorów okresu nowożytnego
napotykamy m.in. na rodzinę von Czettritz, von Matuschka i von
Schaffgotsch. W 1740 roku jej właścicielem był ponownie hrabia von
Matuschka. W 1751 roku wieś zakupił kanclerz księcia biskupa wrocławskiego
von Mutius. W rękach tej rodziny Bronów pozostawał nieprzerwanie do
1945 roku. Tutejsze dobra rycerskie, czyli majątek związany z
dworem, obejmowały łącznie 150,35 ha ziemi (z czego 101,44 ha
przypadało na pola uprawne, zaś 26,59 ha - na tereny leśne). Dane
te wskazują na wyjątkowe znaczenie majątku dworskiego w obrazie tej
wsi, bowiem obszar całego Bronowa wynosił ok. 180 ha.
Von Mutiusowie, których doczesne szczątki spoczywają na
cmentarzu przy kościele w Dobromierzu, tworząc wyjątkową mogiłę
rodzinną, byli dobrymi gospodarzami Bronowa. W 1880 roku ówczesny właściciel
wioski Ernst von Mutius dokonał przebudowy i rozbudowy dawnego dworu
obronnego, przekształcając go w prawdziwy pałac. Dwupiętrowe
rozległe założenie otaczał również piękny park w stylu
angielskim. Wyposażenie pałacu odpowiadało randze rodziny von
Mutius, która pełniła wysokie funkcje w państwie pruskim - jej członkowie
należeli do korpusu dyplomatycznego, piastując m.in. godności
ambasadorów Prus, a potem Niemiec, w Portugalii. Do najcenniejszych
elementów wystroju należały zbiory szkła, porcelany i galeria
obrazów autorstwa takich malarzy, jak Pesne i Graff. Los wywarł
jednak okrutne piętno na właścicielach pałacu i jego wyposażeniu
w 1945 roku Sowieci wyrzucali cenne dzieła sztuki przez okna i na
klatkę schodową tego obiektu. Ludność niemiecką wypędzono do
lasu, gdzie kazano jej uczynić sobie szałasy z dywanów i gobelinów
wyrzuconych z wnętrz pałacowych. Już wówczas obiekt ten zaczął
popadać w ruinę. Obecnie jego właścicielem jest świdniczanin, były
poseł, a dziś wicestarosta świdnicki Ryszard Wawryniewicz, który
jak się zdaje, też niewiele robi w kierunku uratowania tego wspaniałego
niegdyś zabytku.
Bronówek
Ten przysiółek Bronowa, leżący przy drodze ze Strzegomia do
Bolkowa, założony został przez właściciela majątku w Bronowie w
celu zapobieżenia pogłębiającej się nędzy pośród ludności chłopskiej.
Na ziemi należącej niegdyś do majątku wydzielono 11 niewielkich
gospodarstw rolnych, z których każde miało wielkość 2 mórg
ziemi. W pobliżu tego przysiółka, lecz na gruntach należących do
Dobromierza, wystawiono w II połowie XIX wieku wieżę pamiątkową
dla żołnierzy niemieckich poległych w okresie różnych wojen
prowadzonych przez Prusy i Niemcy (1866, 1870/71, 1914-18).
Tomasz Niesiecki
|