|
Jaskulin
Wieś Jaskulin wspomniana została po raz pierwszy źródłowo w
1305 r. jako Meynharthsdorf. Po pierwotnej formie nazwy tej miejscowości
wnioskować można, iż założona została przez zasadźcę, być może
rycerza, który nosił imię Meynhard.
Jaskulin, jak większość wsi leżących w okolicach Dobromierza,
założony został w początkach XIV wieku, w ramach wielkiej akcji
kolonizacyjnej na prawie niemieckim, podczas której zasiedlano głównie
tereny górskie i podgórskie. Nie znamy pierwszych właścicieli wsi;
najstarsza wzmianka dotycząca posiadacza tutejszego majątku, który
związany był z sąsiadującym dobrem rycerskim w Siodłkowicach,
pochodzi z 1369 r. Wówczas to na tutejszych włościach zasiadał
rycerz Nikolaus de Czeisberg. Jaskulin tworzył w owym czasie dużych
rozmiarów folwark, zaś mieszkańcy wsi zobowiązani byli do pracy w
dominium. Czy posiadali własne grunty? Tego nie można wykluczyć,
niemniej podlegali pod władztwo gruntowe dziedzica Jaskulina, który
posiadał także prawo sądownicze nad swymi poddanymi. Nikolaus von
Czeisberg, zwany Starszym, występuje w źródłach jako posiadacz wsi
jeszcze w 1395 r., kiedy to zapisał wieś jako oprawę wdowią swej
żonie, noszącej imię Ilza. W tym czasie wieś wchodziła w skład
okręgu sądowniczo-admistracyjnego w Bolkowie (wcześniej do około
poł. XIV w. należała do okręgu świdnickiego). Pewne czynsze z obu
wsi, Jaskulina i Siodłkowic, przekazane zostały za życia Nikolausa
von Czeisberga na rzecz klasztoru benedyktynek w Strzegomiu, gdzie
siostrzenica tego rycerza była zakonnicą. Potwierdza to wydarzenie
transumpt dokumentu z 1402 r.
W okresie reformacji większa część mieszkańców wsi,
prawdopodobnie pod wpływem właścicieli tutejszego majątku, przeszła
na wyznanie ewangelickie. Tutejsi luteranie skupieni byli przy kościele
w Dobromierzu. W okresie kontrreformacji, gdy ich świątynię oddano
na potrzeby katolików, uczęszczali oni na nabożeństwa do odległego
o ponad 20 km Kościoła Pokoju w Jaworze.
W 1576 r. wieś wchodziła w skład większego majątku, złożonego
z kilku wiosek, należącego do rodziny von Borschnitz. Według spisu
majątków księstwa świdnickiego, sporządzonego w tym samym roku,
liczyła ona 12 chłopów (w domyśle: 12 gospodarstw chłopskich) i
zajmowała powierzchnię 10 łanów (najprawdopodobniej tzw. dużych
łanów frankońskich liczonych po 25 ha). Nie znamy pełnej listy właścicieli
Jaskulina z okresu nowożytnego. W okresie pruskim (od 1740 r.)
gospodarowali tu członkowie rodu von Warnsdorf. Dzięki relacji
Friedricha Alberta Zimmermanna z 1785 r., wiadomo, iż w owym czasie w
Jaskulinie mieszkało 151 osób, w tym 2 bogatych chłopów, 17
zagrodników, 7 chałupników. Stał tu również dworek szlachecki,
folwark z zabudowaniami gospodarczymi i młyn wodny. Ówczesnym właścicielem
wsi był hrabia Rzeszy von Hochberg, pan na Zamku Książ. W 1845 r.
wieś liczyła 254 mieszkańców (11 wyznania katolickiego). Po
reformach Steina i Hardenberga osiadło tu kilku rzemieślników (łącznie
8, chociaż nie wiemy, czym konkretnie się zajmowali). Ludność wsi,
oprócz rolnictwa zajmowała się tkactwem. We wsi stał młyn wodny,
2 wiatraki i browar. Właścicielem wsi był G. F. A. von Luederitz.
W II poł. XIX w. majątek w Jaskulinie dostał się w ręce
nieszlacheckie. W 1876 r. gospodarował tu Ernst Karl Strach, zaś od
1886 r. - emerytowany oficer pruskiej armii Paul Schaube. W 1902 r.
tutejsze dominium zakupił Ludwig Rothe, który rozsławił nazwę wsi
w całych Niemczech, zajmując się hodowlą oryginalnej rasy koni
oldenburskich. W 1909 r. wieś zakupił Friedrich von Busse, a współwłaścicielką
majątku była jego żona Margarethe von Busse z domu von Humboldt. Tuż
przed końcem I wojny światowej tutejsze dobra rycerskie przeszły na
własność barona von Romberga, niemieckiego ambasadora w Bernie. Był
on rotmistrzem armii cesarskiej, a jego szczególnym osiągnięciem na
polu gospodarczym była hodowla owiec rasy merynos. Ostatnim właścicielem
majątku w Jaskulinie, który w 1939 r. obejmował 379,2 (93 ha pól
uprawnych, 26,5 ha łąk i 239,15 ha lasu), był Giesbert baron von
Romberg. Interesujące jest, iż właściciel dominium nie gospodarował
samodzielnie na polach należących do majątku, lecz cały areał
dzierżawiony był mieszkańcom wsi. Pod koniec II wojny światowej w
Jaskulinie mieszkało 161 osób. Obecnie liczba mieszkańców wsi
opiewa na 180 ludzi.
Tomasz Niesiecki
|