|
Jugowa
Wieś Jugową, leżącą na terenie gminy Dobromierz, założono na
dawnym terenie leśnym. Po raz pierwszy wspomniano ją źródłowo w
1305 r. jako Hugsdorf. Jej założycielem, czy też zasadźcą, który
dokonywał lokacji na zlecenie księcia był Hugo - być może rycerz,
czy też bogaty chłop, o którym niczego bliższego nie wiadomo. Inna
wersja tłumaczenia nazwy miejscowości odnosi się do późniejszych
czasów, gdy brzmiała ona "Hausdorf". Zgodnie z jej treścią
we wsi już w najdawniejszych czasach stać miał dwór czy też
obronny zameczek (w staroniemieckim "Haus").
Wieś założono na prawie frankońskim (odmiana prawa
niemieckiego), a każdy z wymierzanych tu łanów miał około 25 ha.
Powierzchnia wsi wynosiła początkowo 47, 5 łana (około 1185 ha),
lecz do końca II wojny światowej spadła do 515 ha. Zgodnie z
zapisami Księgi Uposażeń Biskupstwa Wrocławskiego, mieszkańcy wsi
zobowiązani byli do płacenia dziesięciny biskupowi w wysokości 4
grzywien od całej powierzchni wsi, zaś reszta podatku, która nie
została słownie wymieniona, przypadała proboszczowi w wiosce Święć
(obecnie część Dobromierza). Z informacji tej wynika jednoznacznie,
iż początkowo we wsi nie istniał żaden kościół, a mieszkańcy
wsi podlegali pod parafię w Dobromierzu. Do 1335 r. wybudowano jednak
własną świątynię, która wspomniana została w tymże roku w
spisie dziesięcinowym nuncjusza papieskiego Gallhardusa de Carceribus.
Nie wiemy, kto był posiadaczem wsi w tym okresie. Wiadomo jedynie, że
w 1371 r., kiedy to wymieniany jest w tej roli Nickel Oheme, Jugowa złączona
była z majątkiem w Roztoce.
Już w 1393 r. część ziemi uprawnej we wsi zakupił rycerz
Nickel von Schweinichen, z czasem stał się on właścicielem całej
wsi. Zanim to jednak nastąpiło, na tutejszym majątku wspólnie
gospodarowali przedstawiciele trzech rodzin rycerskich - von Schindel,
von Oheme (Ohme, Ome) oraz von Schweinichen. W 1403 r. wieś znalazła
się nawet na pewien okres w ręku rodziny von Reibnitz, właścicieli
pobliskiej Roztoki. Dopiero w II poł. XV wieku wieś przeszła na własność
prastarej śląskiej rodziny von Schweinichen (właściciele zamku Świny
w pobliżu Bolkowa), którzy siedzieli tu do 1579 r. W tym czasie
mieszkańcy wsi przyjęli wyznanie ewangelickie, a tutejszy kościół
stał się świątynią luterańską (do 1653/4 r.). W 1590 r. wieś
zakupił Melchior baron von Schellendorf. Osiem lat później
gospodarował tu ponownie przedstawiciel rodu von Schweinichen,
Burghard. Jeszcze przed wybuchem wojny trzydziestoletniej wieś przeszła
na własność rodziny baronowskiej von Schweinitz und Krain,
posiadaczy pobliskiej Kłaczyny. Od I połowy XVIII wieku wieś Jugowa
wchodziła w skład majoratu rodziny von Schweinitz und Krain, która
w międzyczasie uzyskała tytuł hrabiowski, z siedzibą w Kłaczynie.
W 1785 r. wieś liczyła 503 mieszkańców, a na jej terenie
gospodarowało 20 bogatych chłopów (kmieci), 31 zagrodników oraz 17
chałupników. Stały tu również młyn wodny i wiatrak.
Prawdopodobnie to wówczas doszło do przejęcia części pól
uprawnych Jugowej przez tamtejszy majątek. W rękach rodziny von
Schweinitz und Krain wieś pozostawała do końca II wojny światowej,
a ostatnim właścicielem majątku był Friedrich hrabia von
Schweinitz und Krain, baron von Kauder, rotmistrz poza służbą.
Dominium składało się z dobra rycerskiego i tzw. folwarku lennego.
Powierzchnia majątku wynosiła w 1937 r. 271 ha, z czego 195 ha
zajmowały pola uprawne, 15 ha łąki, 25 ha pastwiska, 29 ha tereny
leśne oraz 7 ha zabudowania gospodarcze. Pałac w Jugowej, otoczony
wspaniałym parkiem, który w okresie średniowiecza był małą
rezydencją rycerską, przebudowano i rozbudowano w 1873 r.
W maju 1945 r. został on splądrowany, a następnie spalony przez
żołnierzy sowieckich. Zniszczeniu uległy pokaźne i niezmiernie
cenne zbiory: liczne dzieła sztuki (głównie dzieła malarskie),
dokumenty sięgające wstecz do czasów średniowiecza oraz olbrzymia
biblioteka (liczne manuskrypty i starodruki). Z ciekawostek związanych
z wioską warto wspomnieć, iż tutejsza społeczność ewangelicka była
podzielona i przed zakończeniem II wojny światowej wchodziła ona w
skład dwóch osobnych parafii - mieszkańcy Jugowej Dolnej należeli
do parafii w Roztoce, zaś Jugowej Górnej - do parafii w Dobromierzu.
W 1939 r. wieś liczyła 612 mieszkańców, zaś obecnie mieszkają tu
433 osoby. Pierwszą polską nazwą miejscowości po II wojnie światowej
była Domaniewice, którą zamieniono w 1948 r. na Jugową.
Tomasz Niesiecki
|